Minus vijf uur

‘Under my umbrella-brella-brella…’ klinkt het op radio 3 FM en ik ben terug in de disco van Osh, Kirgizstan. De ruimte lijkt op een clubhuis. Een dansvloer met wat eenvoudige spots erop gericht en tafeltjes eromheen waar timide twintigers cocktails drinken. Hier geen Russen, ik ben de enige blanke. De Kirgizische meiden dansen als verlegen scholieren op een schoolfeest – pasje links, pasje rechts, terwijl de jongemannen imponerend heen en weer springen en headbangachtige bewegingen maken. Westerse en Russische popmuziek wisselen elkaar af, net als op kabeltelevisie. Sinds 1999 is in Bishkek via ALA TV behalve TMF ook het Kazachse muziekkanaal Muzona te zien, dat wordt onderbroken door reclame voor yuppennieuwbouw in de wijk Djal en Visa voor de elite met bankrekening om mee te betalen in warenhuis Betastores. De globalisering heeft lokale accenten.

In Nijmegen maakte ik zaterdag een Russisch nieuwjaarsfeest van de Stedenband met Pskov mee. Nostalgisch hief de Russische gemeenschap van de stad aan, een lied waarmee traditioneel het nieuwe jaar wordt ingeluid. Daarna was er disco op Russische pop ‘voor jong en oud’, met liedjes die ik herkende uit de hitparade van een paar jaar geleden. Muziek en herinnering – het is een sterke combinatie.

Andersom werkt het natuurlijk ook. Als ik Mika ‘Relax, take it easy’ hoorde zingen, terwijl ik me per taxi door Bishkek liet vervoeren, en ik sloot mijn ogen, dan was het alsof ik met mijn vrienden in de stromende regen over het platteland van Drenthe reed, weg van de modder op het Buitenkunst kampeerterrein. En ook mij was enige heimwee naar mijn eigen cultuur niet vreemd toen ik in Kirgizstan woonde. In de bioscopen draaiden voornamelijk Amerikaanse komedies en Russische vechtfilms. De Week van de Europese Film bood uitkomst. De collegeachtige filmzaal van het historisch museum was tot en met de trappen gevuld voor de gratis vertoningen van producties uit de nieuwe eeuw. De eerste keer kwam ik voor de film; de tweede keer voor het publiek. Hoe het reageerde! Op momenten dat een Nederlander hooguit wat zou gniffelen, maar ook tijdens scènes waarbij ik het helemaal niet verwachtte, ging er een stormachtige lach door de zaal. Het publiek leefde met de film mee als kinderen bij een poppenkastvoorstelling en klapte na afloop navenant enthousiast.

Ik houd van het Kirgizische gevoel voor humor. Veel Kirgiezen hebben de gave om in wat op het eerste gezicht de normaalste zaak van de wereld lijkt, in routinehandelingen en gebeurtenissen van alledag, een grap te ontdekken die de zelfs een precaire situatie kan redden. Zo slaakte ik een keer terwijl ik na een lang uitgestelde toiletgang op het werk naar mijn kamer terugliep onbewust een diepe zucht van opluchting. De medewerker die dat opmerkte, schoot in de lach. Ik kon niet anders dan zijn lach beantwoorden. Nog zo’n moment. Ik lunchte met Zam, de chef van de afdeling, in de kantine. De tafel waaraan we zaten, was niet helemaal waterpas. Het kopje thee dat op het natte tafelblad werd neergezet, begon daardoor te bewegen. Zam keek er gebiologeerd naar, speelde minutenlang dat ze het kopje met haar ogen verplaatste als het kind uit Tarkovski’s film Stalker. Onze tafelgenoten volgden het schouwspel geboeid.

De melancholie heeft toegeslagen: ik schrijf dit berichtje vanuit Nederland. Misschien wordt de weblog wel vervolgd. Dat merk je dan vanzelf.